Misirta cagaaran (Green Maize) waa dalag caan ah oo si ballaaran loo beero, gaar ahaan dalalka leh cimilo kulul sida Soomaaliya. Waxay leedahay faa’iidooyin kala duwan, sida in loo isticmaalo quud xoolaad, cunto bini’aadam, iyo wax soo saar beeraha. Si misirta cagaaran loo beero si guul leh, waa in la raacaa hababka saxda ah ee abuurka, daryeelka, waraabka, bacriminta, iyo goosashada.
Maqaalkan, waxaan si faahfaahsan ugu falanqayn doonaa sida misirta cagaaran loo beero ilaa laga goosto.
- Diyaarinta Dhulka iyo Xulashada Abuurka:
Si loo helo misir cagaaran tayo sare leh, waa in la diyaariyo carrada hab sax ah.
a) Noocyada Carrada Ku Habboon.
Misirta cagaaran waxay ku fiican tahay carro bacrin ah oo leh dheecaan wanaagsan.
pH-ga carrada waa inuu ahaado 5.5 – 7.0 si ay si fiican ugu baxdo.
Waa muhiim in carradu noqoto mid dabacsan si ay xididada miruhu si fudud ugu faafaan.
b) Xulashada Abuurka Tayo Leh.
Waa in la isticmaalo abuur tayo sare leh oo la hubiyay in uu cudurrada u adkaysanayo.
Noocyada hibraadka (Hybrid Seeds) ayaa leh wax-soo-saar sare.
Waa in abuurka laga soo iibsado meel sumcad leh si loo hubiyo tayada. - Habka Abuurista Misirta Cagaaran:
a) Xilliga Abuurka
Misirta cagaaran waxaa lagu beeraa xilliga roobka ama xilliga waraabka la heli karo.
Haddii ay tahay xilli roobaad, waa in la beeraa dhawr toddobaad ka hor roobabka si uu si wanaagsan u koro.
b) Sida Loo Beero
Masaafada u Dhaxeysa Miraha: Miraha waa in lagu beeraa 20–30 cm u dhexeeya midba midka kale.
Qoto-dheerida Abuurka: Waxaa lagu ridaa 3–5 cm gudaha carrada si ay si fiican ugu biqliso.
Fogaanta u Dhaxaysa Safafka: Waa in safafka u dhaxeeya ay noqdaan 60–75 cm si misirtu si fiican ugu baxdo. - Daryeelka Misirta Cagaaran:
Si loo hubiyo in misirtu si wanaagsan u baxdo, waa in si joogto ah loo daryeelo:
a) Waraabinta Misirta Cagaaran
Misirtu waxay u baahan tahay waraabin joogto ah, gaar ahaan marxaladda koritaanka bilowga.
Waa in la waraabiyo 7–10 maalmood kasta si aysan dhirtu uga engegin.
Haddii ay roobab jiraan, waraabka waa in si sax ah loo maareeyo si aanay biyo xad-dhaaf ahi u curyaamin dhirta.
b) Bacriminta Misirta Cagaaran
Waa in la isticmaalo bacriminta dabiiciga ah sida digada xoolaha ama compost si koritaanka dhirta loo xoojiyo.
Bacriminta NPK (Nitrogen, Phosphorus, Potassium)
Nitrogen (N) – Waxay caawisaa koritaanka caleemaha iyo laamaha.
Phosphorus (P) – Waxay muhiim u tahay horumarinta xididada.
Potassium (K) – Waxay xoojisaa dhirta, taasoo ka caawisa cudur iska-caabbinta.
Bacriminta waa in la mariyaa saddex marxaladood:
- Xilliga biqilka – Bacriminta bilowga si ay si fiican ugu baxdo.
- Xilliga ubax-baxa – Si loo xoojiyo kobaca dhirta.
- Xilliga miro-soo-baxa – Si ay miraha si fiican u bislaadaan.
c) Ka Hortagga Haramaha
Waa in la nadiifiyaa haramaha maadaama ay la tartamaan misirta cagaaran.
Haramaha waxaa lagu xakameyn karaa gacanta, mishiin, ama herbicides.
Haddii lagu xakameynayo gacanta, waa in si taxaddar leh loo jaraa haramaha bilowga koritaankooda. - Ka Hortagga Cayayaanka iyo Cudurrada Misirta:
Cayayaanka iyo cudurradu waxay dhibaato weyn ku yihiin wax-soo-saarka misirta cagaaran.
a) Cayayaanka Waxyeellada u Leh Misirta
Cayayaanka ugu badan ee waxyeelleeya misirta waxaa ka mid ah:
Fall Armyworm – Waxay cuntaa caleemaha misirta.
Stalk Borer – Waxay dhirta gudaha ka baabi’isaa.
Aphids – Waxay caan ku yihiin nuugista dheecaanka dhirta.
Xalka: Waa in la isticmaalo (insecticides) si looga hortago cayayaanka waxyeelleeya.
Beeraleyda waa in ay si joogto ah u kormeeraan beertooda.
Cayayaanka qaar waxaa lagu xakameyn karaa adeegsigii cayayaanka dabiiciga ah (biological control).
b) Cudurrada Ku Dhaca Misirta
Cudurrada ugu caansan ee misirta ku dhaca waxaa ka mid ah:
Maize Streak Virus – Waxay sababtaa caleemaha inay dhibco huruud ah yeeshaan.
Rust Disease – Waxay sababtaa in caleemaha ay noqdaan kuwo madaw.
Leaf Blight – Waxay baabi’isaa caleemaha.
Xalka:
Isticmaal abuur cudurka iska-caabiya.
Bacriminta saxda ah waxay xoojin kartaa difaaca geedka.
Isticmaalka fungicides si loo xakameeyo cudurrada fungal-ka. - Goosashada Misirta Cagaaran:
Goosashada misirta cagaaran waxay bilaabataa 60–90 maalmood ka dib marka la beero, iyadoo ku xiran nooca misirta iyo xaaladda cimilada.
a) Calaamadaha Muujinaya In Misirta Bislaatay
Miraha misirta waxay noqdaan kuwo adag marka la taabto.
Caleemaha misirta waxay noqdaan kuwo huruud ah.
Miraha waxay u muuqdaan kuwo barax la’aan ah.
b) Habka Goosashada
Goosashada waxaa lagu samayn karaa gacanta ama mishiin gooya misirta.
Haddii misirta loo beero xoolaha, waxaa la goosan karaa markay weli cagaaran tahay.
Haddii loo beero in bini’aadam cuno, waa in si fiican loo qalajiyo ka hor inta aan la iibin.
Gunaanad:
Misirta cagaaran waa dalag aad u faa’iido badan oo si weyn uga caawin kara beeraleyda horumarinta wax-soo-saarkooda. Si guul leh loogu beero, waa in la diyaariyo carrada, la doorto abuur tayo leh, la waraabiyo si sax ah, lana ilaaliyo bacriminta iyo ka hortagga cayayaanka iyo cudurrada. Goosashada waa in la sameeyo xilliga saxda ah si loo helo miro tayo sare leh.
Haddii aad raacdo talooyinkan, waxaad heli doontaa wax-soo-saar misir cagaaran ah oo tayo sare leh!